Om awignam astu nama sidam.
Pangaksamaning
hulun ring pada yang mami, sang ginlaring sarining om kara ratna mantram.
Sunialayam. Sida yogi swaranam, sira anugraha, awaka purwanira sang huwus
lêpas, luput ta mami ring tulah pamidi, mwang sawigrahaning papa ptaka, tan
katamanan upadrawang hyang mami, wastu paripurna nêmuakên ayu, dirga yusa
têkeng kula gotra sêntana, namastu jagadita ya.
Iki
Tutur Brahma Pandya Tatwa.
Sira
Batara Hyang Widi, mayoga pwa sira, mrêdyakna putra utameng jagat, sida
sakama-kama:
1.
Batara Iswara,
2.
Batara Brahma,
3.
Batara Mahadewa,
4.
Batara Wisnu,
5.
Batara Siwa,
6. Tan
wasitakna sira Batara Hyang kabeh.
Tucapa
mangke Batara Brahma Jagatpati, maputra limang sanak, wiku sakti mangunakên
tapa, byakteng tkaning aranira: (1). pinih wrêda Empu Gnijaya, (2). Empu
Kapakisan, (3). Empu Bang Sidimantra, (4). Empu Kulputih, (5). Empu Wiradarma.
Empu
Wiradarma maputra kalih siki: (1). panua Empu Lampita, (2). arine Empu Adnyana.
Empu
Adnyana maputra kalih siki: (1). panua Empu Lampita, (2). kang ari Empu Pananda.
Empu
Pananda maputra, Empu Wijaksara.
Empu
Wijaksara maputra kalih siki: (1). panua Empu Ktek, (2). Empu Lalumbang, asrama
woyeng Tumapêl, kang abiseka sira Empu Gandring.
Brahma
putram mahayanam, sila sayanam maha yogam. Wasitakna Batara Brahma, sira angwangun
tapa, ring pucaking sila sayana, amrêdyakna putra utameng buana kabehan, tan
katakna, munggah sira Sang Hyang ring luwuring sila mrêta, macatur buja,
matrisandya pwa sira Sang Hyang, anglarana brata yoga samadi, mêtu kang apui
saking angganira, murub ikang gni, luir Brahma murtyeng sarat, tumiba ring
talaga noja, murub ikang gni.
Ri tlas dilah Sang Hyang Apui, manca
tirta suksmanam, gangga ranu nirmalam, matêmahan tirta suksmanira Sang Hyang
Apui, tan pendah Gangga, Sindu, Saraswati, Yamuna, Narmada. Samangkana
têmahanira Sang Hyang Agni. Muah pinrastita de Paduhka Batara, matêmahan wong
rare. Tan pendah lare ika, Sang Hyang Kumara nurageng buana kabeh, mijil saking
têlênging we. Manangis pwa wang rare, ri denia tan wruh ring bapebu. Yekacit
hana teja kara-kara, ring padmasana manik, umatur wang rare ring paduhka
Batara, lingnira, "Pukulun Sang Hyangning Suksma, patik Batara, aminta
sadmata ring paduhka Batara. Patik tan wruh ring bapebu, sang apa wnang
angawasa hulun". "Brahmaja catur bujah, aji kamatantram maha sutah.
Duh anaku kamung rare, hulun Sang Hyang Prajapati, pinaka ramaniu". Umatur
pwa wang rare, sadara wotsari, lingnira, "Sêmbahning hulun ring pada dwaya
Sang Hyang Pitamaha, sang bapa wênang angwasakna pramananing hulun, pan kari
rare, aweha hulun anugraha, lamakane hulun amangguh tatwaning numadi manusa,
apan akweh tang sarwa yoni manadi".
Tan tapa, tan bratam. "Duh anak mami, tuhu kadi
lingta ring kami, tan saka ring tapa kita mwah, kadi saktingku kasaktinta,
tambening mangke kita ngaran Empu Brahmaraja". Mangkana wakyanira Sang
Hyang Brahma, sumahur kang lare, lingnira, "Duh kamung sang Hyang, de
punapa de ranak paduhka Batara anglarana asta lingga, pinaka pangupa jiwaning
akirtia ayu woyeng jagat". Sumahur Batara lingnira, "Kamung lare,
anakku kita Empu Brahmaraja, iki hana panugrahanku ring kita, karya dwi laba,
ngaran, lwirnian, angandring, amande galuh.
Angandring, ngaran, akarya sarwa landep.
Amande galuh, ngaran, akarya mas pirak, pinaka busananing
wiku, mwang busanana satrya mabiseka ratu.
Mwah hana pawarahku ri kita, yan kita kala ngaduh,
kapandyan ta woyeng jagat, ayua ninggalana darma krya ring sariranta. Nguni
ring ngasitkala, anakira Empu Pananda, sira Empu Lalumbang, sira awisaya
angandring, tan anglaranang catur darma, kinwan akarya lalandep de Ken Arok,
tan tutug puput ikang kêris, sinuduk pwa sira de Ken Arok. Nimitaning kita
mangke lêkasana tikang catur darma woyeng sarira, mangkana darmaning angaduh
aji kapandyan". Mangkana pawarahira Sang Hyang Brahma ring sira, Rajabrahmana.
Tan tucapa mangke Empu Brahmaraja ring patapanira, kwarna
mangke sira Patih Madu woyeng bumi Madura, kinwan angwangun punang yadnya,
lwirnia mitra yadnya, buta yadnya, de Sri Aji Wilatikta, abiseka Sri Hayam
Wuruk. Kangelan sira Kryan Patih ngulati wiku sakti, kadi saktining Enpu
Lagawe. Kadacit hana wrêta karênga dening Rakryan Madu, êmpu sakti mangên-angên
tapa woyeng Gunung Hyang, kulwaning desa Madura. Lunga pwa Rakryan Madu
umundanga sang maha êmpu. Tan wiabicara lumampah pwa Rakryan Patih Madu maring
Gunung Hyang, kapangguh sira Empu Rajabrahmana, sêdêng alunggueng payasanira.
Sadatêngnira ring baturing asrama, manêmbah pwa sira ring sang êmpu. Wusnira
manêmbah, atangi pwa sira sadara alon, parek ring padanira sang êmpu. Mojar pwa
sang empu, lingnira, "Duh Rakryan Madu, saka têmbea kyai datêng ring
asrama ing kene, tan pendah kadi siniraming tirta pawitra twase ramaniu,
sadatenge sira mara ngke. Apa hana prayojananta tka, warahên duga-duga ring
kami brahmana". Mangkana lingira Empu Brahmaraja, sumahur sira rakryan
patih, sadu wacana ring sang maha êmpu, "Singgih sang maha êmpu, patik
sang yatiwara, luir wruhing Brahma loka, patik sang pangêmpuan, tan rênga
subawania sang maha êmpu. Hilang lapa, wlêkang patik sang maha muni tumon
sucianing asrama. Ring mangke hulun amundang sang êmpu, kapalaning yadnyaning
anak sang êmpu, mahyun hulun amitra yadnya. Kenakana hyun sang êmpu lunga ring
Madura". Mangkana ature Patih Madu ring sang maha êmpu. Mojar sang êmpu,
lingnira, "Duh Aum rakryana patih, tan wihang ramaniu, datêngeng Madura,
amrêstiakna kawitaniu, apan wênang kadi kami brahmana". Tan wiabicara,
lumampah sang rwa umungsi nagareng Madura, kadacit, datêng ring umahe Kyai
Madu. Tan warnan mangke sira Empu Rajabrahmana, tucapa sirang tamui saking dura
desa, samuha, sampun prapteng Madura, lwirnia nikang tamui, Blambangan,
Pasuruan, Sambawa, Palembang, Sunda, muang sapasuking Yawadwipa, tan adoh Sri
Aji Bali, sira Dalêm Ketut Ngulêsir, abiseka Dalêm Kapakisan. Tan pendah
Manobawa ngutpti ri sira sang nata sireng Bali. Kascaryan kang tamui tumon
karasmianira Sri Smara Kapakisan. Ikang tamui sampun pada angungsi lungguhnia
sowang-sowang, pada inaturan panyambrahma, boga upaboga, we, saha sêdah.
Tan tucapa mangke nikang tamui, kwarna mangke, sajining
yadnya sampun cumadang, lwirnia, êmpêhan, minyak, madu, dupa, dipa, mwang tirta
sampun ring kumba, mwang wuti sampun kinulilingan. Tan wiabicara, munggah sira
Empu Brahmaraja ring pahoman, srêgêp busananing kapanditan, abawa, agênitri,
mwang asamayut, asalimpêt, tan pendah Rêsi Srêngga, makapala yadnyanira prabu
Ikswaku kanguni, duking Utara Kanda carita. Sagrêhan ikang tamui tumonton sang
rêsi amuja. Ring puputing amuja, sinengan sira Patih Madu de sang maha êmpu,
lingnira, "Duh rakryana patih, kami brahmananta sampun puput amuja punang
kawitanta, maka sêdanang sang catur weda. Ring mangke cihnakna karyaniu,
sidania lawan tan sida", mangkana lingning Empu Rajabrahmana. Sunahur
Rakryan Madu tan hana panjang, "Duh sang empu, apa luirning wang
tinanyankwi". Sumahur sang êmpu saking payogan, "Duh rakryan patih,
sahananing hana ring arêpaning hulun kabeh. Irika ngadêg sirang Madu, tinanyan
punang layang-layang, Sida swasta karyanku". Sumahur tang layang-layang
kabeh, ling nikang layang-layang, "Inggih gusti Madu, sida karyan igusti,
mwang swasta manggih swarga ikang kawitan sadaya". Watu tinanyan denirang
patih, watu mojar samangkana. Taru tinanyan, taru mojarakên karyania sida. Suka
girang Rakryan Patih Madu ri swastaning kawitanira. Irika kascaryanikang tamui
kabeh tumon kawikanan Empu Brahmaraja, pada amuji-muji kotamanira Empu
Brahmaraja. Têmbening samangkana, sira abiseka mangke Bagawan Pandya Empu Bumi
Sakti. Tan pendah brahma mantra, wtu saking tutukira sang Empu Pandya Bumi
Sakti.
Tan wasitakna sira Patih Madu, tucapa sira bagawan
kapandyan, Empu Raja Bumi Sakti. Sampun inaturan punia, lunga pwa sira ring
sunia desi, ring pinggiring sêma sana, dadia hana gopala sêdêng amaluku, nangis
kasiasih, tininggaling ramania, apan tikêl wuntuning wulukunnia, makêdal-kêdal
pwa sira manangis. Matakwan pwa sira sang êmpu, lingnira, "Duh kamung
gopala, kasihan hulun tumon ko lara manangis. Apa marmaniu makusah rikang
lêmah, warahên duga-duga ring kami brahmana". Umatur ikang gopala
kasambilnia manangis, "Duh sang pangêmpuan, untuning wulukun mami tikêl,
manuju sila tala. Yan tka ramaning hulun, byakta agung runtikira ring anak sang
pangêmpuan". Sumahur sang êmpu, lingnira, "Duh kamung gopala, ayua
sangsaya, hulun mahayu wulukunta, lamakane sida karyaniu". Mangkana ling
nirang êmpu, umatur sirang gopala, "Duh sang maha êmpu, iki wulukun patik
sang êmpu karyanana". Tinarima den Empu Bimi Sakti. Tan wiabicara, mayoga
bagawan pandya, mantra wikrama mengêt pwa sira ring kabrahmangsanira, mwah
atutur pwa sang rêsi, ri pawêkas Sang Hyang Datra uni. Ring puputing yoga,
mijil tang gni saking netra têngên, tumiba ring arêpanira, irung kiwa pinaka
pangêmbusanira, irung têngên paniupaning bayu, manjingeng angga sang biksuka,
tangan têngên pinaka palunira, pupu kiwa pinaka landêsanira, jarining tangan
pinaka supitnira, swedaning muka pinaka banyuning palunganira. Puput tang
saraja karyanira sang maha empu, tucapa pwa sang Empu Bumi Sakti, umahas ring
pinggiring sêma sana. Kadacit datêng ring aksobya asrama, sêdêng sang sadaka
maberawa, mamuja ngranasika , umaradana Sang Hyang Amogasidi. Kascaryan sira
Empu Bumi Sakti ring busananira sang sadaka mangastawa, aswamba, asalimpêt usus
agung, asêkar dening wrêdaya, akawaca mong carma. Mangkana tingkahning Dang
Hyang Astapaka ngastawa padanira Sang Hyang Bajra Adnyana. Wusnira amuja,
tiningalan tang pandita tamui angadêg ring sorning salali wrêksa, inaweh pwa
sang wau prapta de Sang Astapaka. Umara pwa Sang Bumi Sakti sadara alon.
Tinakwanan sira saha puja weda ring atiti, lingnira, "Duh Aum brahmana sulaksana,
wau prapta, saking êndi pwa sang rêsi suda cara mara ngke, tan pendah wakpati
pwa sira, pinaka gunaning dewata surapsara kaidêpaning hulun. Manawa palaning
yadnyaku sang pangêmpuan datêngeng asrama ing kene. Warahên duga-duga ring kami
Brahmana Astapaka". Mangkana ling Dang Hyang Buda ring sang wau prapta.
Umatur sira sang wau datêng asmita arum amanis, luir manggis tanêm ing gula
drawa, lingnira, "Singgih sang pangêmpuan, Bagawan Anggira, yan ring
kawahmin wênang mratista mala ptakaning wang kabeh. Anak sang yati, saking sila
sayana, anak sang Datra pwang hulun, apanêngêran Empu Bumi Sakti. Maka hetu
ranak sang rêsi datêng pwa ngke, kinwan ranak sang êmpu aguru susrusa ring pada
sang pangêmpuan". Mangkana atur nirang Empu Raja Brahma. Sumahur Dang Hyang
Astapaka, lingnira, "Duh Aum anak mami, bagia manta yan mangkana. Yan tuhu
anak mami, brahma putra, maka ngaran bagawan Empu Bumi Sakti, kami Astapakaniu
amriksa katatwaning kapandyanta. Anaku bagawan Pandya Bumi Sakti, êndi wijiling
apui, maka sadanang sarwa karyaniu, êndi unggwaning pangêmbusanta, apa jatining
palunta ring sarira, êndi landêsanta, warahên duga-duga suksmaning
kapandyanta". Umtur sira Empu Bumi Sakti, lingnira, "Singgih sang
pangêmpuan, tabe ranak sang maha yati, amrêsnakna patanya sang yati wara,
mangguh ta pwa sira dang hyang yati wara". Tan wiabicara, mayoga pwa sang
êmpu, mangeka cita. Mtu tang gni ring sarira, saking netra têngên, kadi bayu
bajra wtuning angin saking irung kalih. Angrêdana pwa Batara Daneswara, cet
datêng pwa batara saking awang-awang, winêh pwa Empu Brahma Pandya, kanaka
rajata. Pinrêstita denira, mamuja midêr ping tiga, tan wiabicara, matêmahan
busananing pandita Astakapa rajata kanaka. Mojar sang Astapaka arum amanis,
"Duh anaku Empu Bumi Sakti, wruh ramaniu ring kotamaning kapandyanta.
Mangke ramanta amlaku asih lawan kita, ri denia hulun inasraya. Iki hana
anaking hulun, stri, ngaran Dyah Mrêtatma, kita wnang maka dampati swari,
lamakane ramaniu sida mulihing swarga loka. Anak mami wnang nyupata hulun,
mangke, yan tan samangkana, sangsaya kami ring têkaning pati, apan hana karênga
ring asta dasa carita, sira Bagawan Warabrata, gurunira Sang Jaratkaru. Pêjah
pwa sirang Rêsi Warabrata, ginantung ring tungtunging pêtung, nungsang pwa
sukunira, tang pêtung sinigiting tikus, tiba nglabuh ing jurang. Mangkana
tatwaning sang mati, tan hana putraka". Mangkana pawisikira Dang Hyang
Bajrasatwa, sumahur Bagawan Pandya lingnira, "Sri Bajra Adnya sunia tah,
tan langgyanam êmpu putrah. Duh singgih sang pangêmpuan, tan pendah Sang Hyang
Ratnasambawa, paduhka sang rêsi, tan wihang anak sang maha muni". Mangkana
ature Bagawan Pandya Bumi Sakti. Woyeng Buda asrama, matêmu tangan pwa sang
êmpu lawan Dyah Mrêtatma, lwir Sang Hyang Saci makastri Batari Saci. Asih sira
kalih, rikala sang rwa amanganana, aji padma danda gêlaranira. Rikalania
acumbuana krama, aji kama tantra ginêlaran denira. Maka don putra ati darma
utama, purta, ista, kang winangun de sang empu. Purta, ngaran, akarya taman,
pancoran, talaga mwang balenia. Ista, ngaran, mapuja ring eka gni, trya gni
mwang kunda gni, mwang asih ring panjake sami, amara sraya, tan anang budi
udata sang êmpu. Samangkana kamahatmyaning sarira Empu Pandya, angraksa sira.
Mangkana kawnangania sang angaduh kapandyan. Pira swenia Empu Kapandyan maswami
ring Dyah Mrêtatma, ngarêmpini pwa sang Dyah, satia kang suami mapuja mwang
yoga maweda stuti, atutur pwa sira sang êmpu ring kajitendryan, unin ring
paturuan, mangka darmani Empu Pande ngirtiakên putra.
Wasitakna sira Bagawan Empu Bumi Sakti woyeng asrama
Kayumanis. Kawarna mangke sira Dalêm Bali, Sri Smara Kapakisan, wentên ing
Lingarsa Pura, mahyun sang nata masuda sridanta. Dinuta pwa sira Pasêk Bya
lunga ing Madura umundang sira Empu Kayumanis kang abiseka Empu Bumi Sakti, tan
pendah Empu Lagawe kasidian adnyananira, sira uriping bwana kabeh. Tan
wasitakna kang duta maring awan, kancit datêng woyeng asrama Madura, sêdêng
sang êmpu mahayu pancopakara, luirnia: puspa, gandaksata, dupa, dipa mwang
kumba. Tadanantara mapuja pwa sang êmpu, masurya sewana. Wusnira mapuja, inaweh
pwa sang wau prapta, lingnira, "Duh Aum Aum, sang atiti wau prapta, apa
kawanganiu, mwang êndi swa desane sira, apa ista sadianta tka, warahên ring
kami duga-duga". Mangkana lingnira sang biksu, sumahur sira pasêk tan
apanjang, "Duh singgih sang pangêmpuan, patik sang yati anak sira Arya
Langon saking Bali Aga. Patik sang yati arêp aguru susrusa ring sang êmpu,
lamakane ilang punggung patik sang yati wara". Mangkana ature sira pasêk,
sumahur sang êmpu, lingnira, "Duh wuyut mami pangeran pasêk, bagia yan
mangkana, apan tuhu ta ko kula wangsaning hulun. Sira Empu Ktek awangsanak ring
kawitaning hulun, sira Empu Gandring kang sinuduk nguni ring Ken Arok,
gêlaranikang darma yukti ring budiniu, pêngên kari maurip". Mangkana lingning
sang êmpu ring sira Pasêk Bya, matur ipasêk, lingnira, "Duh sang yati,
karya dwilaba patik sang rêsi datêng marangke. Patik sang pangêmpuan dinuta de
Sri Aji Bali kinwan umundang sang êmpu lunga woyeng Bali". Ngandika sira
sang dwija, "Duh Pangeran Pasêk, lumapah ta ko rumihin, wuyut ingandika
anganti suba dewasaning hulun". Tan wiabicara, amit sira pasêk saking
asrama Madura. Tan wasitakna kang duta, kancit datêng suba dewasan sang lunga
woyeng Bali. Tadanantara ring awan, kancit datêng ring Gunung Tohlangki, apan
sang yati ahawan hyun. Irika kanggêk citanira Bagawan Empu Bumi Sakti, ton teja
kara-kara mungguing padmasana manik. Irika nêmbah Bagawan Pandya Bumi Sakti,
dumêling tang caksu maring siti tala cihnaning pranata ring pada Batara.
"Kamu êmpu suda warna, apa karyaniu, warah duga-duga ring hulun Sang
Hyang". Sumahur sang êmpu saha puja pangaksama, "Pakulun Paduhka
Batara hyang hyangning Giri Tri Srêngga, brahmana paduhka inundang de Cili
Bali, kinwan niksakna sira woyeng Lingarsa Pura". Sumahur Batara,
lingnira, "Kamung Empu Madura, yan kita wruh ring tatwaning tanganku
têngên, wnang kita niksakna Sri Aji Bali. Tonton lapaning tanganku
têngên". Dumêling sira êmpu, nyulingling asta paduhka Batara, "Tabe
sang brahmana sang kasuwun, panca brahma, ring lapaning tangan Batara".
Sumahur sang hyang, "Endi wnang tibakakna, ring bahu, ring dada".
Mênêng sira Bagawan Pandya Madura. Tan wiabicara, ring bahu, suksma Sang Hyang
amarêngi kêdap. Angêling sang êmpu ring dalêming twas, "Antian cinging
sira paduhka sira hyang hyangning Giri Tohlangkir. Lumaku sira êmpu mahawan
hyun, apan sang wruh lawaning dura darsana, doh lawan parêk. Tan wiabicara,
datêng sang Empu Madura ring pura Lingarsa Pura, sêdêng sang prabu lunggu ing
palangka. Turun Dalêm manganti palangka, lingnira,"Rêp rêp malungguh sang
muniwara". Irika masanti sang wiku saha maweda astuti. Malungguh sang êmpu
kinalihan ring lungka-lungka. Kascarya sira Empu Bumi Sakti tumingal warnanira
Sri Aji, tan hana patihnia lawan sang Hyang Mahadewa. "Sumêlah Sang Hyang
Dikara ring anggan sang katong," mangka lingning sang êmpu ring dalêm
twas. Apan pada-pada wagmimaya, sira sang rwa angalap iking twas, mojar sang
prabu, lingnira, "Duh sang êmpu, tan pendah sang pangêmpuan, Bagawan
Anggirasa tumurun saking swarga. Indra yan ring catur lokapala, anirdesia angga
sang êmpu tan katuduhan ri kadadinia". Hana pamyam. Mangka ling Sri Aji,
sumahur Bagawan Pandya, lingnira, "Duh Aum Aum, Duh sang prabu, hayua
mangundang-undang kadi kami brahmana. Apa hetuning maha raja umundang kadi kami
brahmana, warahên duga-duga". Sumahur sang katong rum amanis, "Duh
sang êmpu, anak sang yati mahyun matua, tumirua gunaning sang huwus lêpas, sira
kawitaning hulun, sira Dang Hyang Kapakisan". Sumahur sang rêsi ling nira,
"Duh sang katong, bagia manta hyun sang katong yan mangkana, apan tuhu sri
narendra, brahma putra, tusning Brahmana Kapakisan, anadi catraning jagat,
tunggal lawan kawitaning hulun. Kami brahmana tan asisia satria, hetunia
samangkana, hana karêngê de kami ri tatwaning hitiyasa, purana, kang inikêt de
Bagawan Sampyana, manadi asta dasa carita: Santanu putrah brahmacaryam, ngaji
danur weda astram, rêsya Camadagni mangadyayam, langgyana aduh rêsya Bargawah.
Sira maha raja Astinendra maputra, apapasih maharaja Dewabrata, sira mangaji weda
ring Bagawan Rama Prasu, aminta nugraha ring nabenira, sira Bagawan Rama
Bargawa, amrahmacari, wiku tan kneng istri. Pira swenia angaji danur weda astra
woyeng Bargawa asrama, amuit pwa sang Santanawa. Ri nembênira mulih ing Gajah
woya, pirangganing swenia sang rêsi Santanu putra ring pura, cêt hana wang
istri listu ayu, nangkileng pasramanira Dang Hyang Bargawa, ngaran Dyah
Ambilika, aminta sraya ring sang rêsi, lamakane asih Sri Dewa Brata, akurên
lawan sira, ri denia sang Dyah, asanak tiga, durung aswami. Arinia, inalap de
Sang Citrawirya, Citrasena, majar sang rêsi karubira, ring sang inasraya, Pira
kunang swene sang Dyah aneng asrama, kancit datêng sira sang Rêsi Bisma maring
asramanirang nabe. Mojar sang nabe, tan dawa denia nguparêngga sabda, lingnira,
"Anak mami Bagawan Bisma, alapên iki Dyah Ambilika, ramaniu anugrahe sira
anglabuh punang kabrahmacariniu, tan enak uriping wang, akarya duhkaning kadang
mitra woyeng jagat, apan tiga satru ring sarira, mahyun angrundahakna yasa
kirtiniu rikang bwana. Sang apa tika satrunta mijileng tutuk, wak amisuna,
amitya wacana mwang si tan satia wacana, tika kabeh satrunta wijil saking
tutuk. Mangke nimitania amet ta sang Dyah Ambilika. Mangkana ling nira Bagawan
Rama Prasu, sumahur sira sang Rêsi Bisma, lingnira, "Pukulun sang nabe,
tabe anak sang muni, langgyana ri wacana sang kasuhun, bisaman anak sang rêsi
mahyun anyukla brahmacari, sinaksenan de Sang Hyang Tryodasasaksi. Takut pwang
hulun mitya wacana, ri paduhka batara, tan arêp anak nabe aswami lawan Dyah Ambilika".
Ping pat, ping lima, sirang nabe makon pwa sira makurên, ping nêm, ping pitu,
Rêsi Bisma amuhun tan arêp aswami ring Dyah Ambilika. Ika kroda Bagawan Rama
Prasu ring sisianira, tinuding pwa Sang Dewa Brata, sahawak prakasa. Tan
wiabicara, kroda sira Bagawan Santanawa, mamalês mamrapah ratonira, mwang
mandêdêl mukanira. Tan wiabicara, maprang pwa sang rêsi kalih adwandwan, pada
angawijilakên kasakti adnyananira, dadia kasoran sira Bagawan Rama Prasu,
dening sampun mawêrda. Têmbening samangkana, sira sang Brêgu suta amastu sira
Bagawan Santanawa, lingnira, "Duh kita Bagawan Santanu putra, tambening
mangke kami ramaniu, tusning Brêgu wangsa, tan arêp aniksaning satrya kula,
katkeng dlaha. Amaring dlaha, yan sira brahmana tusning Brêgu wangsa dumiksa punang
satrya, moga-moga tan sidi palania, wastu amangguh baya agung, jah tasmat,
wastu tat astu astu, katkeng wkas, manda ri wkas".
Mangkana pawarah Bagawan Pandya Sakti Bumi ring sang
kumawaseng Pulina Bali, pinaka dalihanira takut ring Sang Hyang Mahadewa. Pira
swenira Empu Kayumanis woyeng Bali, mulih sang wiku mahawan hyun, tadanantara,
datêng ring Asrama Madura.
Mangke kawarna sira sang Dyah Mrêtatma, kasih nirang Empu
Kapandyan, sampun mijil sang rare sang aneng garba uni. Anaking atua, sira
ngaran Brahmana Sakti Lare, kang ari sira Dyah Kencana Wati, pada sakti
amangunakên tapa. Sira Brahmana Lare Sakti, wruh ring tatwa kapandyan,
salwiring saraja karya êmpu pande. Tambening samangkana pwa sang Empu Lare,
abiseka Empu Gandring Sakti, dudu Empu Gandring Lalumbang. Sira Dyah Kencana
Wati, tan pendah Hyang Uma Sruti, hyang hyangning kasatyan mangjadma ring sira,
wruh ring witaning weda praga, kebêkan ring brata catur sandi. Tan wiabicara,
sinengan pwa sang anak de sang bapa, lingnira, "Duh anaku rwang sanak,
nukuakna budiniu isanak. Iki hana panugrahanku ring kita kalih. Simsim kanaka
manika manik abang, anaku sira Empu Gandring wnang, apan ta ko angaduh sarwa
lalandêp. Iki ikang simsim mamata ratna campaka, anaku Empu Galuh maka
wnangania ri denian sira angaduh suksmaning kusumadewa. Mangkana panugrahanira
Empu Bumi Sakti ring anaknia maka kalih siki. Tusta girang kang putra kalih,
aminta pasungira sang bapa. Pira swenia, sira Empu Gandring Sakti sinungan
ratna bang, ring yayahira, tan enak hyunirang Empu Gandring. Katarka tan hana
kotamaning simsimnira. Tan wiabicara, sinengan Dyah Ratna Wati, ngelihing
arinira, datêng si rayinira, manêmbah ring sang kaka. Mojar sira Empu Gandring
sadara alon, lingnira, "Antêning hulun Dyah Ratna Wati, rinasa de rakaniu,
tan wnang kita angawa paweh nirang bapa, simanik ratna campaka, apan kita kari
mawak kaniaka". Mangkana paminta nirang Empu Gandring. Tan kinaturana de
si rayinira. Kroda sira Empu Gandring, wak prakasa, anudingi netrania
sirayinira, tan pendah sang Gotamasuta aminta cacupu manik ring si rakanira
Dewi Ranjani, paweh Sang Hyang Indra ring sira. Nêhêr tan wineh de sira Empu
Galuh, dinanda sirayinira. Kewala sira Empu Galuh suda malilang, kadi manik
spatika upama, tan duhka sira. Yan hana ngastawa, tan duhka sira, apan wruh pwa
sira, kang sinêngguh tri buana. Tunggal budining wang ring nêraka loka, duhka
kewala sira anang kana, tunggal juga budining wang amanggih swarga, suka kewala
sira anang kana, iki wang hana ring madya pada, suka, duhka, pati, urip. Mangka
hyune Sri Empu Galuh ring dalêming twas. Nimitaning matinggal pwa Sri Empu
Galuh, matinggaleng sramanira ri kdeping wang akêmit, makitahya sira mahyun,
nganês parigraha, dumunung ikang Giri Srêngga Kusuma. Kadacit katon wang istri
listuayu, tan pendah Mdarajwaja patni. Mojar batara lingnira, "Duh Aum
Aum, kamung pawestri, apa kawanganiu, Dyah, nunggal-nunggal, sang apa kumawasa
ingandika, warahên duga-duga ring kami sang hyang". Sumahur Sri Empu
Galuh, lingnira, " Pukulun sang hyang, manih Batara Brahmani saking Madura
Desa, anak Bagawan Pandya Sakti, kaputraka de Dang Hyang Agni, maneh batara
mahyun nganês parigraha, mahyun amanggihakên swarga ring tkaning pati".
Mangkana aturning sang nirsraya. Sumahur sang hyang, lingnira, "Duh wuyut
mami Sri Empu Galuh kita, wruh hulun ri kaduhkanditaniu, unawan kiwa ring
kawahmi, tan kêneng cala wrêdayaniu. Wruh kami ring ramaniu, putusing adnyana
tatwa kapandyan, apan anaking brahmana, teka utama kita. Sira Bagawan Empu Bumi
Sakti, pratanjali sira yan ring catur asrama. Mangke hulun tumuduh pwa sira
woyeng Bali, ring Gunung Trisangga pinaka asramaning hulun. Kita kania mangke,
silih kawitaniu, sira Brahmana Kulputih, pinaka rwanganing hulun, asucia
laksana wuni apan mangke sira wrêda tapa, mahyun muliheng dewa loka". Mangkana
tuduh sira sang hyang ring Sri Empu Galuh. Tan wihang Sri Empu Galuh kadi
wakyaning langit.
Tan katakna sira paduka batara, tucapa sira Empu Galuh,
lunga maring Bali . Tan kawarna ring awan, kancit datêng ring sukuning Gunung
Agung, amêkul ri pada Sang Hyang Mahadewa saha cita nirmala. Hêlêm-hêlêm, tar
lupa sira ring dewa puja, suda pratisteng wrêdayanira, anyangkulputih pwa sira,
tan pendah Sang Hyang Uma Sruti pwa sira hyang hyangning kasatyan. Tambening
samangkana, Dyah Kencana Wati abiseka Dyah Sang Kulputih. Piangganing swenia
Dyah Kulputih ring Besakih, hana wadwa kasihnira batara, ngaran Sang Pragusa
Sweta, tan pendah sang Marutsuta pwa sira, ri kawicaksananira. Sira kinwan
angaturana pancopakara ring sira Sang Kulputih.
Tucapa sira Empu Gandring Sakti, kinwan de sang bapa
angaluruh sira rayinira ri denia matinggal saking desa Madura. Inulati pwa sira
ring desa pradesa, mwang ring sunia desi, nêhêr tan kapangguh. Irika mayoga pwa
sira Empu Gandring Sakti, mahima, ngaraning yoganira. Mahima, ngaran, umahas
pwa sira ring desantara, pinuja ta sira sinêmbah. Wineh boga, anoprabrati.
Panca bayu ardanam, bhur, bwah, swah, swaste sariram, bajra satwam prama tatwah
anirdesyam swa sarirah. Dura darsana sariranira Empu Gandring tumona wang adoh
aparêk. Kadacit, katingalan pwa sang ari aneng Bali, woyeng sukuning Gunung
Trisrêngga. Tan wiabicara, linêsuakên pwa yoganira Empu Gandring. Lumaku pwa
sira lunga ing Bali. Ri tlêng nikang knana, tadanantara ring awan, kancit surup
sira Sang Hyang Diwangkara, araryan pwa sang êmpu ring rangdu wrêksa. Tan ucapa
mangke sira Empu Gandring Sakti ring sorning taru kêpuh, dadia hana pwa
jadawini krura rupa, mijil saking liangning gunung, mlêd mangalua ambuning
manusa. Tan wiabicara, katon pwa brahmana suda warna, dadia makrak tang
raksasi, masidugosa, mojar pwa sira wak prakasa, lingnira, "Duh kamung
brahmana suda warna, apa hana karyaniu datêng marangke, hulun juga jawaksaya
asing marangke, darmaning kadi ngong, raksasi, nara pinaka mangsa kui".
Mangkana ling nikang raksasi krura rupa. Irika adan sira sang êmpu anglêkasana
Sang Hyang Wisnu, pnyara murti, angawe ulangun budining raksasi. Mojar pwa sang
Empu, mamanis manohara, lingnira, "Duh Aum Aum, jadawini ta ko, hulun
brahmana saking Madura desa, anak Bagawan Pandya Bumi Sakti. Hulun mahyun lunga
maring Bali Aga, angulati antêning hulun, sira Empu Galuh, kinwan de bapanku,
sira Bagawan Pandya". Mangkana lingnirang êmpu ri sang krura rupa. Kadi
linan twase si raksasi, karuna wacana, tan pendah kala Surpanaka angrêrêmih
sang Ragu suta Wijaya, lingnira, "Singgih sang pangêmpuan, maneh sang yati
arêp aminta putra padana, lamakane hana nupat hulun ri masaning palatra".
Mangkana ling nirang raksasi angasih-asih aminta kasih, luir pendah Dyah Arimbi
mahyun alaki ring sira sang Bayusuta. Kawlasan sira êmpu ring sang aminta
sraya, mojar sang êmpu tan dawa, lingnira, "Duh kamung raksasi tanggalakna
karaksasianiu, tan wihang hulun aswami lawan kita, apan tan dadi hulun tan
karuna ring sang aminta srana". Wau mangkana ling nirang rsi, tusta girang
citanira sang krura rupa, cet cét ilang tang rupa kabinawa, matmahan pwa sira
istri listuayu, tan pendah warapsari turun aneng meru. Mojar pwa sira sadara
alon, lingnira, "Duh sang swami, hulun raksasi sampun sida sakama-kama,
adan sumimpang ri pagrahaning hulun, tan sida denku angrêtana turaning Sang
Hyang Smara. Kadi binasmi tanpa apui twasing hulun". Mangkana aturning
raksasi. Tadanantara ngranjing sira sang rwa ring liangning gunung. Suka pada
suka sang rwa makurên, tan pahi Dyah Arimbi aswami sang Bayu tanaya. Pira
swenia sira Empu Gandring Sakti atêmu tangan ring sirang raksasi, mamtêng pwa
sang Dyah Jadawini. Sampun panjang lék yusaning garbaning sang Dyah, mojar sang
êmpu ring swaminira, wak patuk, "Antêning hulun Dyah Jadawini ta ko, kari
niu ring pagrahan, pahayunan punang rare ring garbaniu, hulun mahyun lunga
maring Bali Aga, angulati antêning hulun, Sri Empu Galuh". Sumahur tang
raksasi, lingnira, "Duh sang êmpu, suka citan ngwang rumêngwa ujar êmpu ring
hulun, maka cihna ning drêda asih aswami". Mangkana aturning raksasi,
tanapanjang. Tadanantara, lumaku sira Empu Gandring woyeng Gunung Besakih,
mahawan hyun, kadacit datêng woyeng Besakih, katêmu sira rayinira sêdêng ayoga
japa samadi. Kascaryan Empu Gandring tumingaling kapragiwanan sang ari. Ri
puput nikang yoga, tiningaling sira rakanira prapteng asramanira. Tumurun sira
Empu Galuh saking payasanira, lingnira, "Duh sang êmpu rakaning hulun,
hulun angturakên kêmbang krangkus, nama Buda Siwa ya. Mojar sira Empu Gandring,
"Antêning hulun, Batara Siwa Buda kinabaktianta, pinaka prêmananing hulun.
Hulun kinwan angulati kita marangke de sang bapa, Bagawan Pandya Empu Bumi
Sakti. Wruh tang hulun ring budyanta mangke, anglarana Sang Hyang Aji Purana
Dewa, anyangkulputih. Nya, ngaran idep. Kula, ngaran turunan. Putih, ngaran
putus. Apan kita maka anak de sang suda sridanta, wnang kita angaduh
kabrahmanan mangke, darmaning si pati, saking urip ulati, pêngpêngan kita
mahurip mangke, darma juga lêkasana rumuhun, maka sadanang sang hyang catur
weda". Mangkana piwkasira Empu Gandring Sakti ri sira rayinira. Irika suka
pada hyunira sang rwa, sang matinggal lawan sang katinggalin. Tan wasita sira
êmpu ring awan, kancit datêng ring sramaning kala raksasi. Pinêndak pwa sira
tkaping kasihnira tumut katkeng anakira, sang aneng garba uni. Umatur sira
raksasi, girih sawaka, lingnira, "Duh sang yatiwara, anak sang pangêmpuan
iki, kang ri samipaning hulun. Mangkana ature ni Dyah Giri Séwaka, tusta girang
hyunira sang êmpu, "Duh antêning hulun Giri Sewaka kita, mahyunkui
muliheng Madura desa mangke, parêng-parêng lawan anaking hulun. Matur Dyah Giri
Sewaka, lingnira, "Duh sang swami ta maha rêsining hulun, manêh sang yati
tan tumut umiring sang yatiwara, apan bina warnaning hulun. Iki anaking hulun,
pinaka panawuran sih, manêh sang biksu, hulun sakingke asih ring anaking hulun.
Iki rarening hulun maharan Brahmana Dwala, apan sira pinaka walan uriping
hulun". Mangkana ature Dyah Jadawini. Mangke tan wasitakna ujar nirang
êmpu, pada asih kumasih, pada-pada kawakgminira, amunggêl ikang wrêdaya. Tan
wiabicara, lumaku sang rsi tumut sang anak, sira sang Brahmana Dwala, mojar
sira sang ibu amastwakna anakira, lingnira, "Tambayang sarwa bayam, durga
sma sindu wanam. Duh anaku sang Brahmana Dwala kita, moga-moga kita dirga
prana, wêrdi putrah mahajanam. Wêrdi sêntana kita woyeng jagat raya, tan
amangguh anang baya kewuh kita, ring alas, durga, setra, sindu, sgara, tan kna
tinêngêtan dening buta, pisaca, kala dêngên. Hulun ibuniu mulihing swarga mangke,
apan wus sinupat de kotamani ramaniu, sira Empu Gandring Sakti". Mangkana
ujar nikang raksasi, matmah widiadari.
Tan katakna Dyah Giri Sewaka, tucapa sira Empu Gandring.
Sang êmpu nangkileng sang bapa. Tusta girang sang bapa ri tkaning sira anakira,
"Duh Aum Aum anak mami, punapa karyaniu kinwan de bapanta angulati sira
rayinira". Sumahur sira Empu Gandring tan apanjang, ridenian sang bapa,
wruh ring suksma ring dura darsana, katon tang sarwa bawa, mwang adoh aparêk,
tan adwa denira nguninganga ring sang bapa, lingnira, "Pukulun sang dwija,
sira rayining hulun sira mahyun ngênês parigraha, tumirwa guna sang brahmana,
suda sridanta. Sira pinaka kili de Sang Hyangning Tohlangkir, mangke abiseka
sira sang Kulputih". Mangkana ature sang Empu Gandring ring sang dwija
kapandyan. Suda hyunira Empu Bumi Sakti rumênga aturning sang anak. Angling ta
sang dwijatan adawa, lingnira, "Anak mami, wruh sira ramayabapa ring
budining rayinira. Ramaniu mangke arêp tuminja asramaning arinta sira Empu
Galuh. Kita pakari ring asrama ngke, apan sampun sida karyan hulun woyeng
martya loka, wêrdi anak putu, pinaka pangêntasing hulun mulihing swarga
mangke". Wau mangkana ling nirang Empu Bumi Sakti, cêk pwa ilang marêbing
kdap muliheng Brahma loka.
Tucapa mangke sira Brahmana Dwala, sampun tumaruna
yusanira, tan pasiringan sira woyeng asrama Madura, wagêding kawi gita, wruh
salwir saraja karya kabeh, mwang nurageng jagat raya, tan pendah sasratmasa
numêndeng bumi, wruh ring tatwa aji kapandyan. Tan kawarna mangke sira Brahmana
Dwala, tucapa mangke sang bapa, sira Empu Gandring Sakti, sêdêng umaradana Sang
Hyang Siwa Gni, mahyun pwa sira muliheng brahma loka. Datêng sira Brahmana
Dwala ri têlênging Gunung Indrakila, katon sang bapa, maprana yama, makeris pwa
awakira sang êmpu, wuryaning tan pamangan ara, rumakêt awaknia lawan kuliting
kayu, tan pendah maha raja Drêstarastra, rikalaning srama wasa wuni, mahyun pwa
muliheng kwera nêgara. Marabas ranuning aksinira sang anak, tumon sang bapa
kadi layuan, mahyun pwa sira pêjah umiring sang bapa. Tadanantara, hana puspa
warsa tiba saking byomantara, marênging jaya-jaya astungkara karênga de sang
Brahmana Dwala. Kancit datêng sira Empu Saguna, mahawan tawang, agia tumutur
lawan wuyutnira sira brahmana Dwala, lingnira, "Duh Aum Aum, wuyut mami
Brahmana Dwala kita, wakakna pangrênga talinganta karo, tan hana badrawada
asuji, kagnopita dewata kadi kami, kami buyutta, Empu Siwa Saguna, apêrnah ari
minde ring kakiniu, Bagawan Pandya Empu Bumi Sakti. Ri mangke wayahta sampun
amoring acintia wus numarjanang dadia wineh mrêta karsana weda de Bagawan Darma
Swami, waras tekang sang catur diri, pada mengêt ring karunanira Bagawan Darma
Swami".
Tucapa mangke anaking ratu sakeng Madura desa, sêdêng pwa
amaburu, cinarokan dening mong. Pejah pwa sang raja putra, busanania inalap
dening puhun, inaturakên ring Bagawan Darma Swami. Tinarima de Dang Hyang Darma
Swami. Pirangganing swenia, tang busana sang raja sunu woyeng pasraman, lunga
sang rsi woyeng Madura, wineh kang Swarnangkara, akarya busana kapanditan. Tan
wihang ikang Swarnangkara, apan mengêt mahutang jiwa. Ring tulihning sang Wiku
Darma Swami, rumasa-rasa ring dalêm twasing Swarnangkara, busanan sang Raja
Putra Madura, "Wawangunaning hulun nguni". Irika kadi kayu mangadêg
pwa Empu Swarnangkara, tan sang pandita, tan sang prabu, mengêt pwa sang Empu
Swarnangkara, kasadu adnyananira, ika marmane inaturakên tang busana, ring sang
aniryeng Madura. Ri datêngnira ring pura, inaturana punang raja busana ring
sang katong, mawarah tan adua ring sang narsineng Madura, saking paweh Bagawan
Darma Swami. Irika kroda sang prabu, katarka sira sang wiku amêjahana sang raja
putra. Tan wiabicara, tinêmbang tang têngêran woyeng paseban, niabimatanira,
anglarah Bagawan Darma Swami. Tan katakna, kapangguh sira sang rsi dening
prajuriteng Madura,. Inapusan pwa awak sang Darma Swami, binalitbit, dening
wlatung. Tan kawarnan sangsaranira sang rsi, dadi karênga den pun wyagra, si
pragusa. Sang tiga angitêrakên naya, lamakane lêpas sang wiku saking apus,
woyeng watangan Madura. Mangke tucapa sampun lêpasa saking talinira, saking
pangupayaning pragusa. Ri luputnirang Empu Darma Swami, mucap ring dalêm
atinira, mwang manyêlsêl pala karmanira, pasahe kalawan duta, têmbening mangke
yan hana sêntananing brahmana kading hulun, ring dlaha, lamakane tan tuting
budi dusta, mwah rumasa-masa sira ring pamargining sira Empu Swarnangkara, tan
hana singsalnira, ring kadi kami brahmana, apan sira amangaduh darma kapandyan,
tan hana matrania, asuna, kadi kami brahmana rinasa de Empu Swarnangkara, satia
brahmana, tunggal denia angrasaning, matangnian tan hana singsal nikang
Swarnang kara ri kadi kami brahmana, matangnia santa citanira, Bagawan Darma
Swamiri sirang Swarnangkara, tambening samangkana sira Dang Hyang Darma Swami,
anguswakên wuwus wak patut, lingnira, "Kamung Sang Hyang Triodasa saksi,
makadi Sang Hyang Catur Loka Pala, sang hyang pinaka saksining rat kabeh,
têmbening mangke brahmana kadi hulun, tan arok lawan budi dusta, kang kadi
laksananing mong kang angaweh hulun ratna manik nguni. Yan hana sêntananing
hulun dusta budi, jah tasmat, tan sida sadia woyeng jagat raya. Tambening
mangke hulun brahmana tan mahyun pwang hulun angawehanang tirta sêntananing
pande Empu Bangkara, Swarnangkara. Mangkana bisamanirang Darma Swami,
nimitaning ayua ramaniu Empu Gandring rinilêmanira aminta nugrahaning
brahmana". Mangkana tumuture sira Empu Siwa Guna ring wuyutnira Brahmana
Dwala, umatur sira Empu Dwala Adnyana ring wuyutnira, lingnira, "Tirta
pawitram mahawarsah. Duh sang pangêmpuan, kadi udanan amrêta twasing hulun. Tan
pendah sang Hyang Indra sang pangêmpuan ring kawagmimayan. Tan langgyana hulun
ri sapakon sang yati wara". Sumahur sang Empu Siwa Saguna, amastwa sida
karyanira, "Duh Aum kamung Brahmana Dwala, moga kita sida karya woyeng jagat,
amangguhanang nuraga". Ri puputning wara nugraha, cêt ilang sang rsi mawan
tawang.
Tan ucapa sira Empu Gandring sampun muliheng Sura bwana,
kwarna mangke sirang Brahmana Dwala, mahyun sira anyuda sridanta. Tan hana
pinaka nabenira woyeng Madura desa. Tambening samangkana hana hyunira akarya
pralingganing wayahnira, sira Bagawan Empu Bumi Sakti mwang swaminira Dyah
Mrêtatma. Ri puputning arca kalih, lungguhana pwa ring padmasana woyeng
padewaran hlêm. Tan lupa pwa muja kawitanira tan pendah sang Ekalaywan, anak sang
Nisada, mahyun tumut ring karya sang Pandawa Korawa wuni madanurdara woyeng
paseban. Apan sira sudra yoni, tan wineh tkaping Bagawan Drona. Lês matilar
mungsi desa sunia. Sira angwangun Drona lingga. Enjing sira Ekalaywan masuci,
wusira masuci, manêmbah pwa sira, wus sira manêmbah, madanurdara astra pwa sira
matunggalan, nimitaning sor kapradnyaning Parta amêntangakên sarwa sayaka. Sira
Brahmana Dwala, samangkana juga sira bakti ring kawitanira. Wineh wara nugraha
sira ring kawitanira, ngaran, Pustaka Abang, maka gêlaraning pati urip.
Tucapa mangke sira Empu Dwala Brahma woyeng asrama Madura,
tan pendah Wiswakarma atmaja, ring kawagmianira angaduh salwiring saraja karya.
Sampun wêrdi putra sira Empu Dwalagni, anak kang atua sira Arya Pande Bratan,
sira Arya Pangde Sadguna.
Tucapa mangke sang aniryeng Bali, sira Sri Aji
Baturenggong, abiseka maha raja Krêsna Kapakisan, tinampa de para anglurah
sadaya, pinaka adining mantri, Kyai anglurah Agung Widia, tan adoh Kyai
Anglurah Dauh Kulwan Baleagung, pada-pada widagda sira, anglus punang bumi. Rêp
dyêm ta Balina ri tadêgira maharaja Kapakisan woyeng Lingarsapura, tan pahi
sira Batara Krêsna, kasiwi sira sang Udaweng mantri. Mangke mahyun pwa sira aji
angwangun punang swa raja karya, ngeka dasa ludra woyeng Pura Besakih, apan
sampun hana brahmana sakti wau prapta, cudamanianing sapasuking Bali Aga, tan
pendah sira sang wiku Batara Pitamaha, kasidyadnyananira, sira tika maka
palaningyadnyanira sang katong, sineng sahananing prakarya de sang andiryeng
Bali, lwirnia undagi, sangging Prabangkara, tusning pade bêsi, bujangga, pada
mawurwuran kawidagdania angaduh saraja karya. Tan wiabicara, kanggêk swa raja
karyan sang prabu, ri donia tan anang Empu Swarnangkara woyeng Bali. Tusning
Pande Tusan, Pande Tatasan, sang êmpu hana ring Bali tan wruh akarya mas pirak,
wosêk citanira sang prabu ri denia tan hana akarya upacaraning widi widana,
mwang busananing batara. Tan wiabicara, hana wrêta matra, woyeng desa Candi
Kuning, sira Arya Pande Wulung namanira, turun saking desa Madura, anak sang
Empu Brahma Dwala, mangunakên tapa ring Gunung Bratan. Ri sampun puput
kertinira, sira abiseka Empu Sadguna, widagda sira ring darma kapandyan mwang
akarya kanaka mwang rajata, wruh ring kotamaning sarwa manik. Sira inundang de
sang prabu lunga woyeng Gelgel, parêk ring padanira Batara Krêsna Kapakisan.
Tan wihang sira Empu Sadguna parêk ring padanira dalêm. Tan katakna ring awan,
kancit datêng woyeng paseban Lingarsapura, kascarya sira êmpu tumon ikang wang
angaduh saraja karya pada kabinawa pwa karyanira. Sadatêngira ring pura,
masanti, mapuja ngaksama ring sang prabu. Wusira mapuja, malungguh pwa sira
êmpu umiring sang prabu. Angling sang prabu arjawa, lingnira, "Duh sang
Empu Swarnangkara, hulun iki aminta sadmata ri sang êmpu, sidakên karyan hulun,
pangeka dasa ludra mangke, karyanana mami sopacaraning saraja karya".
Sumahur sang êmpu tan dawa, lingnira, "Singgih sang maka murdaning Bali
Aga, tan wihang êmpu prameswara, akarya sopakaryaning pangeka dasa ludran. Tan
wiabicara wineh sirang êmpu kanaka manik mwang rajata". Tan wasitakna,
mayoga Empu Sadguna anglarana Aji Tatwa Kapandyan, mwang si Panca Bayu Ardana
mwang Sang Hyang Panca Nala, ring sariraning sang êmpu. Mangêndah tang apui
arêpanira. Apalon tangan, aparon pupunira, gni saking lapa-lapaning tangan pada
angawijilana guna saktining adnyananira swang-swang. Sira êmpu pande wsi, juga
mangkana pawyadnyananira, sira Empu Bangkara, juga samangkana denira
anglêkasana gunanira. Mwang sang Wiswakarma, sira sinanggêh pande kayu tapat sira
ring tatwa darma laksana. Ika kabeh, samua tusning anala tatwa. Anala tatwa,
ngaran, sira pandenira Batara Rama nguni, duking Utara Kanda Tatwa, sira sang
Pande Analagni, pandening situ banda, maka sêdananing mêntaseng tasik, lwirnian
tusnira mangke, Empu Swarnangkara, Empu Kapandyan, Wasi, Empu Sangging
Prabangkara, Empu Darma Laksana, abiseka Empu Darmaja, iki samuha Anala wangsa.
Yan sampun ngaduh kawikon, abiseka sang Dwijati. Dwijati, ngaran, wang wijil
ping kalih.
Tan katakna mangke tang saraja karya sang prabu, tucapa
mangke, sira Empu Swarnangkara, sampun wiweka nugraha de Sri Aji Bali,
pada-pada ika kabeh pasungira. Sira Empu Swarnangkara, hana ring sramanira ring
Bratan, sampun wredi putra pwa sira, woyeng Bratan, anak kang atua, sira (1) Pande
Banupania nira, kang amadia, apanêngêran sira (2) Pande Suradnya, ikang sampun
mapurohita, abiseka Pande Rsi, wuruju sira (3) Arya Pande Tusta, pinih untat
sira (4) Arya Pande Tonjo, angaduha sarwa lalandêp. Malih hana kang istri,
mapêsengan (5) Dewa Ayu Putu Sara, kaambil antuk Gusti Lanang Dauh ring Gelgel,
maputra asiki lanang, mapêsengan (a) I Gusti Pande, sane madenan malih istri,
mapêsengan (b) Dewa Ayu Made Sari, kaambil antuk I Gusti Panji ring Buleleng,
tan madrwe putra. Sane nyomanan talêr istri, mapêsengan (c) Ni Ayu Nyoman
Santun, tan marabian, kapingit ring Batara Pucak Batukaru, sane kêtutan lanang,
pêsengane (d) Ida Wana, dadi wanagi, maka ngukir lintang pradnyan.
Tan wasitakna anake Empu makabehan, tucapa sira Empu
Wulung sampun mur muliheng suniata, puputing panilêman. Kwarna mangke tang
putra sadaya, sampun pada wruh angaduh darma kapandyan.
Tan wasitakna sira Arya Pande Bratan, tucapa mangke
kawulane Pasêk Kayu Sêlêm saking Batur, lunga angalu lintang ring desa Bratan.
Kdacit surup sira Batara Surya, manginêp pwa ring desa Bratan. Tan ucapan
mangke wang pangalu, katakna sira satusning Pande Bratan wêtu cara medanira
panêndaning rundahnira, panêndaning batara kawitanira sira Bagawan Pandya Empu
Bumi Sakti, pinaka padarmaning pande woyeng Besakih. Wulangun pwa sira kabeh
tan lingan lawan loka stiti, kdacit cinidra wang pangalu rikalaning wêngi. Tan
wiabicara rinamêsa pwa sira, mangunjangan. Pira swenia sakrêhing Pande Bratan
anêlasanang pêngalu, hana wrêta matra karênga olih I Pasêk Batudinding. Antian
runtiknira sira Pasêk Batur ri sira Pande Bratan. Riabimanania angrundahakna
desa Bratan, tinêmbang punang tatabuhan woyeng Batur, geger sakrahe Pasêk
Batudinding, saha sanjata, lwirnian, Pasêk Kayu Sêlêm, Pasêk Cêmpaga, sira Pasê
Cêlagi Manis, Pasêk Babalangan, Babandêm, Poh Têgêh, Pulasari, mahyun makola
guna sakti lawan I Pande Bratan. Murawa kumêrisik, bubar beri mwang kala
sangka, surak tan pangkura, kadi aluning jêladi. Tan dwa matangkêp prangira
wadweng Batur mwang Bratan, arok arukêt, pada tan ngucap mundura, kantar pada
kantar, tulup pada tulup, kadi syukning alang-alang swaraning mimis, tumitih
swaraning brahma sira. Kadi walang tinêbah dening waranaba, pasamburat, ajrih
malayu, anak putu ingêmban, anangis pati prêngak, pati prêngik, wurmani akdik,
kinabehan satru, akweh palatra. Sesaning pêjah, hana ngungsi desa para desa,
hana anuntun wawalungan, hana mundut pustakanira, si pustaka Bang, angungsi
desa Taman, kang apanêngêran Empu Jangga Rosa, sira Arya Pande Sarwada, angalih
ring desa Kapal, sira Arya Pande Rumaja, asrama woyeng Kawisunia, sira Empu
Tarub, angalih ring desa Sadawata, ngaran, Marga, sira Arya Pande Danuwangsa,
sira angalih ring desa Gadungan, hana ring Srampingan, sira Arya Pande Swarna,
sira angalih ke Ler Gunung, anyêraka ring padanira Kyai Nglurah Panji Sakti
Alot, sira Arya Pande Tonjo, angalih pwa desa Klungkung, hana ring Tusan, hana
ring Badung, sira Arya Pande Gurun Ruktya, sira angalih ring Bangli, sira Ida
Wana, angalih ring Bayan. Ika samua sanak amisanira sira Arya Pande Bratan, tan
dadi ngaku ming tiga, sadohe ming ro, ayua lupa ring sanake kabeh, yan sira
lupa kabrahmantya wolihira Batara ring Panataran Bratan.
Tan wasita sira pande sadaya, kawarna sira Empu Tarub,
kang asrama woyeng desa Marga, sira mayoga samadi woyeng desa Marga, ring dina
Saniscara Siwa, wara Jênar, rikalaning sukla paksa, tambening samangkanasira
angrêdana kawitanira rikalaning wêngi hana sabda mantara karênga, lingnira,
"Wuyut mami ayua duhka samua amangguhakên sangsara, larapan pangêndaning
titah. Kita Brahma wangsa maka nara mangsa, apan kita amangan anak tusning
Pasêk Batur, tunggal-tunggal kawitaniu lawan Pasêk, apan juga sira tusning
Brahmana wangsa. Sira Empu Ktek, sikanira sira Empu Brahmaraja Kapandyan.
Mangke kalaniu angwangun karya, suka mwang duhka, yan tan olih anganggo
jajaton, sêrbuk wargane sira, tan sida karyaniu. Mwah yan hana kanin tangan
sang adrwe karya, wyadin kadange, sira wnang juga ginawe jatu. Yan tan
samangkana, ayua lupa ring darma kapandyan. Yan kita mahyun bakti ring kami
ring we siwa, saniscareng wara Jnar, sêmbahên kui saking pahibuanta iki, saha
cita nirmala, cihnanta atutur kadi kami, kami wuyuta Empu Brahma Dwala".
Tan wasitakna sira Empu Tarub woyeng Sadawata desa, sampun
wêrdi putra pwa sang êmpu, tan lupa pwa sira ring pawêkasing kawitanira, bakti
ring dewa, tar malupeng pitra puja, masih ta sira ring swa gotra kabeh, nuhaga
pwa sang êmpu woyeng desa Marga. Kinasihan pwa sira ring sang para sujana, ri
denian satya pwa sira ring ujar, wruh ngenaking budining praja.
Mangke katakna sira Arya Pande Ruktya, hana ring bumi
Bangli, ring banjar Pule juga angaduh saraja karyanig mas pirak.
Tan kawarna sira Arya Pande Ruktya, tucapa mangke I Gusti
Praupan mwang I Gusti Dawuh Pamamoran, sira ngawasakna bumi Bangli.
Pira swenia anadi payunging bumi Bangli, katakna mangke
(1).I Dewa Tirta Arum, abiseka I Dewa Pamêcutan, kang ari (2). I Dewa Pring,
angalih ring desa Brasika, wuruju (3). I Dewa Pindi, apuri ring Pagêsangan,
sira tika angêlurug punang desa Bangli. I Gustu Prawupan, pêjah pwa sira de si
kadga I Lobar.
Tucapa mangke I Gusti Dawuh Pamamoran. Tumut sira Pande
Ruktya mwang sanakira Pande Likub, tusning Pande Bratan tumut umaring Ngurah
Dawuh Pamamoran. Ajrih angili pwa sira kinabehan, dening satru woyeng Taman
Bali. I Gusti Dawuh Apuan angungsi bumi Cêmbangawon.
Tan ucapan mangke I Gusti Dawuh Apuan woyeng Cêmbêngawon,
kawarna sira Pande Likub malayu saking desa Bangli angindit kawitanira pratima
kalih siki, lakibi, pralingganira Empu Pandya Sakti mwang Dyah Mrêtatma, sira
angalih ring desa Timbul.
Sira Arya Pande Ruktya, kanasan palayunira lawan sira
rayinira, apan tinut buri dening satru, jênêk pwa sira woyeng desa Blahaking,
kang kawasa punang desa Blahbatuh, Sira Kyai Anglurah Jêlantik tusning Wesnawa
wangsa. Mangkana pari kandanira umungguh ring piagêm. Pira swenia sira Pandya
Ruktya woyeng Blahbatuh karo sidening wisa tan wêrdi santananira, apan malupa
lawan kawitanira, tan pendah kadi wang kakênan brahmatya, amênti-mêntik
punggêl. Pira swenia samangkana wruh sêntanane sira tusning Pande Bratan, sah
saking Bangli nimitaning akarya padewaran ratu kapandyan mwang Dalêm Bangli.
Tambening samangkana pwa sira amangguh sadia rahayu. Mangkana umungguh ring
prasasti.
Puput.
Alih aksara oleh: I Wayan Sutedja, Buruan, Penebel
Tabanan